Amsterdam
Den Haag
Arnhem
Deventer
Maastricht
Groningen
Middelburg
Nijmegen
Rotterdam
Utrecht

Arrangement Amsterdam

Uit de collectie van het Amsterdams Historisch Museum is het schilderij 'Amsterdam in vogelvlucht' (1538) door Cornelis Anthonisz (ca. 1505-1561) geselecteerd voor deze masterclass.

Tijdens een exclusief arrangement geniet u van de unieke filmvertoning van Rembrandt's J'Accuse, de film waarin een moordcomplot in de Nachtwacht wordt onthuld.

Peter Greenaway laat zien dat achter rijke details van 17de eeuws schilderwerk vaak intrigerende verhalen schuilgaan. Na de filmvertoning in Filmtheater Rialto, volgt een nagesprek met een kunsthistoricus over deze nieuwe visie op het schilderij, vervolgens bezoekt u het Amsterdams Historisch Museum om deze manier van kijken in praktijk te brengen. Na afloop krijgt u een DVD van Greenaway's speelfilm Nightwatching, het levensverhaal van Rembrandt, die nog niet verkrijgbaar is in de winkel.

Word een expert in het ontcijferen van de vele verhalen die schuilgaan achter de oude meesters!

Arrangement

Amsterdams Historisch Museum
Amsterdam. Ooit een kleine nederzetting aan de Amstel. Later het centrum van de zeventiende-eeuwse wereldhandel. Vandaag de dag een kleurrijke wereldstad met een bijzonder uiterlijk en met eigenzinnige bewoners. Het Amsterdams Historisch Museum vertelt het meeslepende verhaal van de groei en bloei van deze unieke stad, in een boeiende ontdekkingsreis langs zeven eeuwen stadsgeschiedenis door de intieme zalen en binnenplaatsen van het voormalig Burgerweeshuis. Bij een bruisende wereldstad als Amsterdam hoort een zinnenprikkelend museum. Daarom wordt gebruik gemaakt van de modernste vormen van multimedia. Ontdek de verrassende objecten die het verleden tot leven brengen.

Filmtheater Rialto
Data: zondag 7 december, woensdag 10 december, woensdag 17 december, zondag 21 december 2008, woensdag 7 januari, zondag 11 januari, woensdag 14 januari, zondag 18 januari en woensdag 21 januari 2009 (uitverkocht)
Tijd: 12.45 - 17.00 uur
Prijs: €52,50 Deze prijs is inclusief busvervoer van het filmtheater naar het museum.

Reserveer Arrangement Amsterdam bij Artifex.nu

Schilderij

'Amsterdam in vogelvlucht' (1538) door Cornelis Anthonisz

Schilderij Amsterdam in vogelvlucht

Hieronder vind u de visies van Geert Mak en Norbert Middelkoop op het schilderij.

€52,50 incl busvervoer van filmtheater naar museum Reserveer arrangement Amsterdam

Geert Mak en Norbert Middelkoop geven hun visie op 'Amsterdam in vogelvlucht'.

Geert Mak

Geert Mak historicus en programmamaker van 'In Europa'

"Het hoort bij die dingen waarvan je zegt, als je er langsloopt: goh wat leuk. Maar als je je er iets meer in verdiept, zie je pas hoe geweldig het eigenlijk is. Het is on-ge-loof-lijk precies gemaakt, het is echt een kúnstwerk, een cartografisch kunstwerk."

Het is fantastisch dat we dit hebben. En het is voer voor historici en archeologen, omdat het ook in de maatvoering heel precies is: als een archeoloog nu iets vindt op het Rokin hoeft hij maar naar de Cormelis Anthonisz te lopen om te zien wat voor huis op die plek ooit heeft gestaan. Deze kaart is een tijdmachine. Als je heel dichtbij komt, zie je hoe ieder detail haarscherp is.
Ik zeur al tijden bij het Amsterdams Historisch dat ze een camera voor dat werk moeten zetten; als je inzoomt op de straten en huizen kun je bij wijze van spreken hele wandelingen maken door de stad van toen. Je loopt bijna door de straten, dat effect is verbluffend. Ik heb dat ooit eens gedaan met een cameraploeg waar ik toen mee op stap was. We zijn er de halve dag voor blijven staan, zo gefascineerd waren we.

"Misschien ook iets voor Peter Greenaway?"

Deze kaart toont Amsterdam in de fase van laat-middeleeuwse stad, nog voor alles begint, voor de grote uitbreiding en de aanleg van de grachtengordel. Amsterdam is in die tijd nog een ongelooflijk religieuze stad, waar de godsdienst echt centraal stond. Niet, zoals bij veel Franse steden, door een prominente kathedraal, al knallen ook hier de Oude Kerk en de Nieuwe Kerk er wel echt uit, hier vooral vanwege alle kloosters. Amsterdam was echt vergéven van de kloosters. Je ziet het ook aan de Heiligeweg, dat was echt een aparte bedevaartsweg voor alle pelgrims op weg naar de kapel op het Rokin waar een wonder was gebeurd. Maar tegelijk zie je die havenkant, en alle bedrijvigheid. Daar heerste al echt de dynamiek van de latere wereldhaven. Ook heel leuk is de bouwhoogte: de klassieke bouwhoogte in Amsterdam was één, hooguit twee verdiepingen of een zolder. In de loop van de tijd krikten ze het dak soms op en bouwden ze er nog een of twee verdiepingen bovenop - maar de huizen begonnen daardoor wel te verzakken op dat veen. Soms zakten ze echt helemaal weg. Voor de grote buurtsaneringen van de jaren zeventig had je nog wel van die piepkleine huisjes, maar die zijn toen gesloopt, wat ik ongelooflijk jammer vind want op de Cornelis Anthonisz zien alle Amsterdamse huizen er nog zo uit. Daardoor was de Dam vroeger ook een heel weids plein, omdat de omringende huizen zo laag waren. De straten waren optisch veel breder; van de huizen in de huidige Kalverstraat bijvoorbeeld moet je zeker eenderde afhalen. Ook goed te zien is dat er nog vrij veel houten huizen waren. Vaak met van dat vakwerk, een beetje Duits zag Amsterdam er uit. Maar er was ook al veel afgefikt, hoor. Het is een wonder dat deze kaart de brand van het Stadhuis heeft overleefd.

Ja, zeg dat maar tegen Greenaway: laat hij maar eens met een camera voor de Cornelis Anthonisz gaan staan. Er gaat een wereld voor je open.

terug naar boven

Norbert Middelkoop

Norbert Middelkoop conservator Amsterdams Historisch Museum

"De oudst bekende plattegrond van de stad biedt een uitzicht over Amsterdam vanuit een onmogelijk standpunt: hoog in de lucht. Voor Nederland was dat toen volstrekt nieuw. In deze tijd"

In deze tijd, waarin we worden overvoerd met beelden, zijn we makkelijk geneigd oude werken te bekijken met de televisie-ogen van nu en ze voor lief te nemen: een stad in vogelvlucht is alledaagse kost. Maar in die tijd was het een zeer ingewikkeld proces. In feite is het een gekantelde plattegrond. Het had alles te maken met de landmeetkunde, toen een nieuwe tak van sport, overgewaaid uit Italië. Ook maakte de schilder gebruik van driehoeksmetingen. Het maken van dit werk was een ware tour de force. Wij denken veel te veel vanuit de l'art pour l'art gedachte, waarbij wordt uitgegaan van het initiatief van de kunstenaar. Maar in die tijd waren het de opdrachtgevers die de regels bepaalden.

Die Cornelis Anthonisz is waarschijnlijk gevraagd: kun je een nieuwe kaart van Amsterdam schilderen, want we krijgen hoog bezoek. Dat kwam in de persoon van Jan van Hennin, Heer van Bossu, die in 1538-'39 als vertegenwoordiger van Karel V in de Nederlanden verbleef. Amsterdam wilde indruk maken met 'de Vogelvlucht', zoals wij het in de wandelgangen noemen. Dat weten we vrij zeker, want het is altijd gekoesterd op het Stadhuis.

De Vogelvlucht is ook het oudste schilderij dat nog altijd in handen is van de originele opdrachtgever, de stad Amsterdam. Ook dat is er bijzonder aan.

In 1652 is het paneel nogal beschadigd geraakt tijdens de brand van het Stadhuis. De vlammen hebben vooral aan de onderkant, waar water is afgebeeld, aan het houten paneel gelikt. Tijdens de restauratie in 1658, waarschijnlijk door het atelier van Hendrick Uylenburgh, die er zijn huurschuld aan de stad mee afbetaalde, zijn er allerlei bootjes bij geschilderd. In de tweede restauratie, van 1931, zijn die weer verwijderd en vervangen door 16de-eeuwse bootjes zoals ze die zagen in 1931. Alleen die hele kleine mierenbootjes binnen de palissades moet je serieus nemen, die vol opgetuigde zeilschepen zijn beslist niet origineel. Maar de kaart is wel heel betrouwbaar gebleken als het gaat om het aantal huizen per blok. Hoeveel huizen er in een straat stonden kon Anthonisz tellen vanaf de straat of vanaf een van de torens. Ik ben zelf wel eens op de Oudekerksktoren geweest en dan heb je een mooi gezicht op het daklandschap. Dat zal hij ook wel gedaan hebben.

Interview door Ilse van der Velden

terug naar boven