Amsterdam
Den Haag
Arnhem
Deventer
Maastricht
Groningen
Middelburg
Nijmegen
Rotterdam
Utrecht

Arrangement Utrecht

Uit de collectie van het Museum Catharijneconvent 'Middelrijns altaarstuk' (ca. 1410) van onbekende meester

Tijdens een exclusief arrangement geniet u van de unieke filmvertoning van Rembrandt's J'Accuse, de film waarin een moordcomplot in de Nachtwacht wordt onthuld.

Peter Greenaway laat zien dat achter rijke details van 17de eeuws schilderwerk vaak intrigerende verhalen schuilgaan. Na de filmvertoning in Filmtheater Louis Hartlooper Complex, volgt een nagesprek met een kunsthistoricus over deze nieuwe visie op het schilderij, vervolgens bezoekt u Museum Catharijneconvent om deze manier van kijken in praktijk te brengen. Na afloop krijgt u een DVD van Greenaway's speelfilm Nightwatching, het levensverhaal van Rembrandt, die nog niet verkrijgbaar is in de winkel.

Word een expert in het ontcijferen van de vele verhalen die schuilgaan achter de oude meesters!

Arrangement

Museum Catharijneconvent
Schitterend goud en zilver, beelden van heiligen met wonderlijke verhalen, rozenkransen, schilderijen van grote meesters als Rembrandt en Ferdinand Bol, vertederende Mariabeelden, videokunst en eeuwenoude manuscripten. Dat en meer is te zien in Museum Catharijneconvent, gevestigd in een bijzonder middeleeuws kloostergebouw op loopafstand van de Utrechtse Dom. Nog tot en met 25 januari kunt u er genieten van 'Allemaal Engelen'. Van wraak- en beschermengelen tot aan engelen in de reclame: deze tentoonstelling vertelt het verhaal van de engel door de eeuwen heen.

Filmtheater Louis Hartlooper Complex
Data: dinsdag 2 december, dinsdag 9 december, dinsdag 16 december en dinsdag 23 december 2008
Tijd: 12.45 - 17.00 uur
Prijs: € 45,-

Reserveer Arrangement Utrecht bij Artifex.nu

Schilderij

'Middelrijns altaarstuk' (ca. 1410)

Schilderij Middelrijns altaarstuk

Hieronder vind u de visies van Casper Staal en Dick Matena op het schilderij.

€45,-

Reserveer arrangement
Utrecht

Casper Staal en Dick Matena geven hun visie op het Middelrijns altaarstuk.

Dick Matena

Dick Matena striptekenaar, bekend van bewerkingen van De avonden, Kort Amerikaans, Kaas en Dwaallicht.

"Wat we zien zijn de hoogtepunten van het Nieuwe Testament, verteld in een aantal losse scènes. Het is natuurlijk schitterend, heel helder van kleur en prachtig bewaard gebleven bovendien. De manier waarop het verhaal wordt verteld laat zich heel goed vergelijken met de moderne strip."

Al doet dit me ook denken aan een storyboard, een verzameling uitgetekende shots van scènes uit een filmscript. Het klassieke voorbeeld van zo'n beeldverhaal als dit is natuurlijk het tapijt van Bayeux uit de 11de eeuw, dat de slag bij Hastings verbeeldt. Als striptekenaar vind ik dit wel interessant; het heeft dat filmische, dat een belangrijk onderdeel is van mijn stijl. Maar het sterkst ben ik beïnvloed door vijftig jaar film kijken, en vooral door cameravoering. Als tekenaar heb ik als het ware een camera in mijn hoofd, en daarmee bepaal ik hoe ik een scène neerzet: vanuit welke hoek, welk perspectief. Die stijl van mij had niet bestaan als film niet bestond, daarvan ben ik me zeer bewust.

Cruciaal bij beeldverhalen is ritme. De opeenvolging van de verschillende beelden in een werk als dit heeft een ritme, en dat moet een beetje goed in elkaar zitten; als je plaatjes weglaat begrijpen de mensen het niet meer. Je moet het verhaal intuïtief maar ook een beetje berekenend in stukjes knippen. Dat is ritme, dat is vertellen.

Op het Middelrijns altaarstuk wordt het verhaal een beetje hakketakkerig verteld, maar wel begrijpelijk. De achtergrond is niet realistisch, we zien een abstract motiefje, en de vloeren waar de figuren op staan zijn gewoon vloeren uit die tijd. Je krijgt geen gevoel van plaats. In wezen doet de kunstenaar wat een etaleur in een etalage doet: figuren neerzetten en daar een behangetje achter. De kunstenaar had er ook een kerkinterieur achter kunnen zetten; we weten dat ze dat al konden in die tijd. Maar ik denk dat het zo is gedaan omdat niets mocht afleiden van het verhaal. Wat ook opvalt, is het gebrek aan perspectief. Maar ook zonder perspectief kun je een verhaal vertellen, door de belangrijke dingen groot af te beelden en de minder belangrijke kleiner. Dat is ook een manier om het ritme te geven. Iets anders is de uitdrukkingloosheid van de figuren. Bij de kruisiging zitten ze er onaangedaan bij, terwijl martelingen in die tijd dagelijkse kost waren. Dus het had ook veel bloederiger gekund, in de trant van The Passion of the Christ van Mel Gibson. Maar misschien wilde de kerk liever een gestileerde vorm. Het is jammer dat we helemaal niets weten over de kunstenaars die dit soort werk maakten. Het waren vast heel vooruitstrevende jongens.

terug naar boven

Casper Staal

Casper Staal conservator Museum Catharijneconvent
gespecialiseerd in katholieke zaken

"In het museum hebben ze die functie verloren, maar altaarstukken die nog in de kerk staan kunnen nog echt een religieuze functie hebben. De pastoor zou ze kunnen gebruiken tijdens de preek of de catechese. Dat doen ze niet vaak, maar 't zou kunnen. Een enkele keer hoor ik een pastoor nog wel eens refereren aan bepaalde voorstellingen, maar in de verkondiging is men tegenwoordig ontzettend verbaal bezig."

Het is praten, praten, praten en met de plaatjes doen ze niet zo veel meer. Die ontwikkeling is ingezet in de tweede helft van de 20ste eeuw. Ook de schoolplaten zijn toen bijvoorbeeld weggehaald; die komen nu allemaal naar de musea, wij hebben er honderden. En dat terwijl wij vandaag de dag nu juist worden gebombardeerd met beeld. Dus terwijl de samenleving visualiseerde, devisualiseerde de kerk. Haalden ze de afbeeldingen weg, de altaren weg en wat er nog staat gebruiken ze bijna niet. Een van de oorzaken is dat men zich in de katholieke kerk meer op de Bijbel ging richten, en dus steeds meer ging lezen en interpreteren. Maar misschien moet u dit vragen aan een geestelijke. De bisschop van Utrecht misschien - o die had geen tijd? Nou daar ga je al: de kerk zegt voortdurend dat ze missionair is, maar als ze op dit vlak eens de kans krijgt, geeft ze niet thuis.

Wat wij wel zien, in ons museum, is dat pastores hier op excursie komen om de zaken te bekijken met hun leerlingen. Maar dan zitten ze in het museum, en niet thuis in de kerk.

Religieuze kunst kreeg het in de jaren zestig in Nederland heel moeilijk, de breuk was abrupt en definitief. Sinds de ontkerkelijking in die jaren bestaat het bijna niet meer. In Duitsland nog wel, daar ging het geleidelijker, rustiger. De kunstenaars die zich er hier op hadden toegelegd waren zelf katholiek en hadden vaak grote gezinnen, en daar moest wel brood op de plank. Dus toen het aantal opdrachten van de kerk afnam, waren ze wel gedwongen iets anders te gaan doen. Daarmee is de religieuze kunst in Nederland zo goed als verdwenen, op een enkeling na. Nu zou je dat opnieuw moeten starten. Maar dan zou de kerk een rol moeten spelen. En die doet dat nu juist niet, daar hebben we het net over.

terug naar boven